RTÜK’ten yayıncılara ‘uyarı’

RTÜK’ten ‘haber standartları’ ve ‘müeyyide’ uyarısı

Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) bültenlerde “üçüncü sayfa haberlerinin ön plana çıkarılması” ve “bazı haberlerin ülkede olumlu olaylar olmuyormuş gibi  kamuoyuna servis edildiği” konusunda yayıncıları uyardı ve “aksi takdirde müeyyide uygulanacağını” duyurdu.

RTÜK’ten “Kamuoyuna ve yayıncılarımıza önemli duyuru” başlığıyla yapılan açıklamada, şu değerlendirmelere yer verildi:

“RTÜK izleme uzmanları tarafından yapılan incelemeler sonucunda gazetelerde ‘üçüncü sayfa haberi’ olarak adlandırılan konuların televizyon haberlerinde sürekli ön plana çıkarıldığı tespit edilmiştir. Bu incelemelerde ana haber ve diğer bültenlerde yayınlanan içeriklerin çoğunun ‘WhatsApp İhbar Hattı’na gelen ham, şiddet içerikli görüntüler ve sesler olduğu ortaya çıkmıştır.

Yapılan birçok bilimsel çalışma, ekranda yer alan şiddetin sıklığı, süresi, canlılığı, sunuluş biçimi gibi unsurların şiddetin izleyiciler üzerindeki olumsuz etkisini artırdığını ortaya koymaktadır. Bu kapsamda şiddet içeren durum, olay ve konuları mümkün olduğunca görselleştirmemek ve özellikle aynı şiddet görüntüsünü defalarca tekrarlamaktan kaçınmak gerektiği açıktır. ‘Haber merkezi alışkanlığına dönüşmüştür’

Ancak maalesef defalarca uyarmamıza karşın bu durum; izleyiciyi ekrana çekmek için aynı şiddet sahnesinin (kimi zaman bir dakika gibi kısa bir haberde bile) defalarca tekrarlandığı, atmosferik müzikler eklenerek şiddetin adeta kurgusal bir film sahnesine dönüştürüldüğü görülmüş, bu durum tehlikeli bir “haber merkezi alışkanlığı”na dönüşmüştür. 

Ayrıca münferit olaylardan elde edilen şiddet içerikli görüntü ve seslerin dışındaki bazı haberlerin ülkemizde ‘olumlu olaylar’ olmuyormuş gibi  kamuoyuna servis edildiği ve böylelikle vatandaşların karamsarlığa ve yalnızlığa sürüklendiği görülmektedir.  Bağımsızlık ve kamu yararı

Yayıncı kuruluşlarımızın, haber içeriklerinde editoryal bağımsızlıkları tabii ki bulunmaktadır. Ancak bu bağımsızlık kamu yararı, toplum huzuru ve toplumdaki güven ortamını zedelemeyecek şekilde çalışmayı gerektirmektedir. 

Tüm yayıncı kuruluşların reyting kaygıları anlaşılabilir olmakla birlikte her şeyden önce topluma karşı sorumlu olduklarını unutmamaları gerekmektedir. ‘Bir siyasi parti temsilcisi gibi…’

Bir diğer önemli hususunda altını çizmek gerekir ki, bu sorumluluk sadece haber içerikleriyle sınırlı değildir. 

Ana haber sunucularının asıl görevi, haberi olduğu gibi tarafsız bir şekilde izleyicisine aktarmaktır. Bir siyasi parti temsilcisi gibi davranmak hem kanuna hem de etik ilkelere aykırı olacağı için asla kabul edebileceğimiz bir durum değildir.” “Bültenlerde dikkate alınması gereken hususlar”

Açıklamada “özellikle ana haber bültenlerinde dikkate alınması” istenen “hususlar” şöyle sıralandı: 

“-Tarafsızlık ilkesi dâhilinde haber bültenlerinin sunumu esnasında sunucular siyasi içerikli ve taraflı yorumlardan kaçınmalı,

-Haber bültenlerinde kullanılan önceden kaydedilmiş görüntüler Akıllı İşaretler Sistemi’nde kodlanmalı ve haber bültenlerinin yayını esnasında Akıllı İşaretler kullanılmalı,

-Toplumsal şiddet olaylarını haberlere konu ederken, gerilimi artıracak nitelikte görüntü, yorum ve ifadeler eklenmemeli,

-Haberlerde şiddetin sıkça, uzun süre ve yoğun biçimde verilmesinin şiddete duyarsızlaşma oluşturabileceği unutulmamalı; yoğun şiddet içeren görüntüler, izlenme oranını artırmak ya da dikkat çekmek amacıyla kullanılmamalı,

-Şiddetin etkisi; görüntü tekrarı, müzik ve ses efektleri ile abartılmamalı,

-Haberde, şiddet eylemlerini öven, haklı ya da meşru gösteren ifadeler ve görüntüler kullanılmamalı,

-Sözlü şiddet, tehdit, aile içi şiddet ve hayvanlara kötü muamele gibi eylemler de şiddet kapsamında değerlendirilmeli,

-Dünyada ve Türkiye’de meydana gelmiş ve gelmekte olan savaş, terör olayları, çatışma gibi şiddetin yüksek oranda olduğu haberlere ait eski görüntüler; bahse konu ülke, kişi, kurum ya da kuruluşlarla ilgili şiddet içermeyen siyasi, sosyal, ekonomik ve benzeri gelişmelerle ilgili haberlerde kullanılmamalı,

-Yaralanma, acı çekme ve ölüm anına ait görüntüler, emniyet mensuplarını ve hukukçuları ilgilendiren detaylar genel kamu yararı gerektirmedikçe yayınlanmamalı,

-Güvenlik kamerası, mobese kayıtları, izleyicilerin gönderdikleri amatör görüntüler ve bunun gibi kayıtlar sorumlu yayıncılık anlayışı çerçevesinde değerlendirilip, genel kamu yararı gözetilerek yayınlanmalıdır.”

Açıklamada, “Haber bültenlerinin yukarıda belirtilen şekilde sunulması, 6112 sayılı Kanun’un 8’inci maddesi gereğince zorunludur. Yayıncı kuruluşların muhtemel mağduriyetlerinin önüne geçilebilmesi için şiddet içerikli programların bilhassa haber bültenlerinin yukarıda önerilen hususlar göz önünde bulundurularak yayınlanması uygun olacaktır. Aksi halde medya hizmet sağlayıcı kuruluşlara müeyyide uygulanacaktır” denildi.  “Yandık, bittik haberciliği”

RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin de kişisel sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda kurum açıklamasının bir özetinin yer aldığı paylaşımda bulundu. 

Şahin’in paylaşımında şu değerlendirmeler yer aldı:

“Yayıncı kuruluşlarımızın, haber içeriklerinde editoryal bağımsızlıkları bulunmaktadır. Ancak bu bağımsızlık kamu yararı, toplum huzuru ve toplumdaki güven ortamını zedelemeyecek şekilde çalışmayı gerektirmektedir. 

Ülkemizde enerji, savunma sanayi, yerli ve millî teknoloji, sanat, kültür ve spor olmak üzere birçok alanda başarılı çalışmalar ortadayken, karamsarlık aşılayan ‘yandık’, ‘bittik’, ‘mahvolduk’ haberciliğinin kimseye bir faydası da yoktur. 

Bir diğer önemli husus ise ana haber sunucularının olaylar karşısında kendi siyasal görüşlerini de içeren maksatlı yorum ve analizlerde bulunmalarıdır. Tarafsızlıktan uzak, bir siyasi partinin temsilcisi gibi yapılan yorumlar ve analizler gazetecilik etik ilkeleriyle bağdaşmamakta, gazetecilik mesleğine de büyük zarar vermektedir.

6112 sayılı Kanunumuz çok açıktır ve her yayıncı kuruluş bu kanunda belirtilen kurallara uymakla mükelleftir. Genel izleyici saatinde gençlerimizin, çocuklarımızın fiziksel ve ruhsal gelişimini olumsuz etkileyen, şiddeti yaygınlaştıran, özendiren, kanıksatan, suç ve suçluyu öven, tarafsızlık ilkesini hiçe sayan yayıncı kuruluşlarımıza kanunun bize verdiği yetki doğrultusunda gerekli yaptırımlar en üst sınırdan uygulanacaktır.”