Türkiye’nin

Türkiye’nin “sağlık tarihi”ni yazdı

Bekir Metin, yıllarını sağlık kurumlarına vermiş deneyimli bir isim. Gerek Sağlık Bakanlığı Dış İlişkiler’de gerekse DSÖ Türkiye Temsilciliği görevlerinde çok sayıda uluslararası toplantıda yer alan Metin, yarım yüzyıla yakın deneyim ve sahip olduğu arşiviyle sağlığın tarihini yazdı. 

“Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri” başlıklı kitapta dünyada büyük salgınlar, dünya sağlık tarihinde kilometre taşları, Dünya Sağlık Örgütü’ne ilişkin tarihsel süreç, Türkiye’nin sağlık tarihi, Türkiye’deki Sağlık Bakanları ve bakanlık müsteşarları, DSÖ’de yönetim kademelerinde görev yapanlar, Türk sağlık bürokrasisindeki isimler kronolojik olarak yer alıyor. 

“Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri” başlıklı kitapta dünyada büyük salgınlar, dünya sağlık tarihinde kilometre taşları, Dünya Sağlık Örgütü’ne ilişkin tarihsel süreç, Türkiye’nin sağlık tarihi, Türkiye’deki Sağlık Bakanları ve bakanlık müsteşarları, AB müktesebatında sağlık sıralanıyor.

Ayrıca DSÖ toplantılarına katılan Türk heyetleri ve bunlarda görev alan isimlere yer veriliyor. 

Kitapta yer verilen ve günümüzde pek bilinmeyen bazı olaylar özetle şöyle:

DSÖ’nün kuruluşu ve Türkiye’nin üyeliği

“New York’ta 19 Haziran-22 Temmuz 1946 arasında düzenlenen 15. Uluslararası Sağlık Konferansı’nda BM üyesi 51 ülkenin temsilcileri ile bazı örgütlerin temsilcilerinin katılımıyla DSÖ Anayasası hazırlandı. 22 Temmuz 1946’da 61 devletin temsilcisi tarafından imzalandı. 

DSÖ’nün kuruluş çalışmaları sırasında Türkiye’de sağlık bakanları Dr. Sadi Konuk (1945-1946) ve Dr. Behçet Uz (1946-1948) idi. Görüşmeleri sürdüren Washington Büyükelçisi Hüseyin Ragıp Baydur başkanlığında bir ekipti. 

İhsan Doğramacı’nın imzası

DSÖ sözleşmesinin kabulüne imza atan Türk vardı: Türkiye adına imza koyan Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Dr. Zeki Nasır Berker ile 1945-1947 yılları arasında ABD’de Harvard ve Washington Üniversitelerinde doktora sonrası araştırmalarda bulunan Dr. İhsan Doğramacı idi.”

Toplam 26 ülkenin gerekli onayı vermesinin ardından, DSÖ, 7 Nisan 1948 tarihinde kuruldu. Bu tarih ‘Dünya Sağlık Günü’ olarak kabul edildi. 

Türkiye, örgütün Avrupa bürosunu temsilen belli dönemlerde DSÖ yönetim kurulunda yer aldı. Bu isimler Dr. Nusret Fişek (1950-1952), Dr. Tevfik Alan (1965-1967), Prof. Dr. İhsan Doğramacı (1979-1982), Prof. Dr. Münevver Bertan (1994-1996), Prof. Dr. Sebahattin Aydın (2007-2009) ve Dr. Bekir Keskinkılıç (2017-2019) idi.

DSÖ Direktörlüğünü en uzun süre üstlenen isim 20 yıl ile Brezilyalı Dr. Marcolino G. Candau (1953-1973) oldu. Onu 15 yıllık görev süresi ile Danimarkalı Dr. Halfda Mahler (1973-1988) izledi.”

Sağlık bakanları

TBMM’nin kuruluşundan Cumhuriyeti’in ilanına kadar geçen üç yıllık süreçte, o dönemdeki adı Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti olan bakanlık görevini sırasıyla Adnan Adıvar, Refik Saydam ve Rıza Nur’un üstlendiğini görürüz. 

Cumhuriyet’in kurulmasıyla Sağlık Bakanlığına Dr. Refik Saydam getirilir. 30 Ekim 1923’te ülkede 560 hekim, 554 sağlık memuru, 136 ebe, 69 hastabakıcı, hemşire, 4 eczacı vardı. Dr. Saydam’ın vefat ettiği 1942 yılında bu sayılar 1.538 hekim, 1.462 sağlık memuru, 643 ebe, 410 hastabakıcı, hemşire ve 138 eczacıya ulaşmıştır. 

Cumhuriyet döneminde Sağlık Bakanlığı görevini üstlenin isimler Refik Saydam (iki kez), Mazhar Germen, Hulusi Alataş, Sadi Konuk, Behçet Uz (iki kez), Kemali Beyazıt, Reşat Belger, E. Hayri Üstündağ, Nafiz Körez, Lütfü Kırdar, Nusret Karasu, Ragıp Üner, Suat Seren, Yusuf Azizoğlu, Kerim Gökay, Kemal Demir (üç kez), Faruk Sükan, Edip Somuncuoğlu, Vedat Ali Özkan, Türkan Akyol (aynı zamanda Türkiye’nin ilk kadın bakanı), Cevdet Aykan, Vefa Tanır (iki kez), Selahattin Cizrelioğlu, Celal Ertuğ, Cengiz Gökçek, Mete Tan, Münif İslamoğlu, Necmettin Ayanoğlu, Kaya Kılıçturgay, Mehmet Aydın, Mustafa Kalemli, Bülent Akarcalı, Cemil Çiçek, Nihat Kitapçı, Halil Şıvgın, Yaşar Eryılmaz, Yıldırım Aktuna (iki kez), Rıfat Serdaroğlu, Kazım Dinç, Doğan Baran, Nafiz Kurt, İsmail Karakuyu, Halil İbrahim Özsoy, Güven Karahan, Osman Durmuş, Recep Akdağ (iki kez), Mehmet Müezzinoğlu, Ahmet Demircan ve Fahrettin Koca. 

Sektördeki deneyimlerini anlattı

Kitabın yayınlanmasına katkı sağlayan iş insanı Özgür İncekaralar ile yapılan bir söyleşiye de kitapta yer veriliyor. TOBB Türkiye Medikal Meclis Başkanlığı görevini de yürüten İncekaralar, iş yaşamındaki süreci anlatırken, şunları söylüyor:

“20’li yaşlarda gençtim, kanım kaynıyordu. Kendime güvenim ve başarma hırsım vardı. Her şeyi öğrenmek istiyordum.  

30’lu yaşlara geldiğimde, konuları daha da net öğrenmeye başladım ve kendime güvenim daha da arttı. Bir yere girerken duruşum dikti. Bir sorun yaşandığında bunun çözümünde ne yaş ne de başka bir şeyin engel olacağını kavradım. Kişisel gayretin de sorunları çözmedeki yerini anladım. 

40’lı yaşlarda, insanlarla sürdürülebilir bir ilişkinin ne kadar iyi, anlamlı olduğunu anlamıştım. 

50’li yaşıma geldiğimde daha önce öğrendiğim iş anlayışım tamamen bir parçam oldu. Yılların getirdiği deneyim ve birikimle doğrudan temasa geçmek konusunda kendimi çok rahat hissediyordum. 

Son yıllarda, içerisinde bulunduğumu ve görev aldığım sivil toplum kuruluşlarının işleyişinden hayal kırıklı yaşadığım durumlar oluyor. Ancak, gönüllülüğün bir kültür işi olduğunu biliyorum ve ona göre kararlarımı alıyorum.”

Bekir Metin hakkında

Bekir Metin, 1954 yılında doğdu. Öğrenim hayatını Ankara’da tamamladı. 1978 yılında Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi’ni bitirdi. 1989-1993 yılları arasında Ankara Üniversitesi İngiliz Dil Eğitim, Pedegojik Formasyon ile AB ve Uluslararası İlişkiler konularında eğitim aldı. İngiltere’de halk sağlığı ve sağlık yönetimi eğitimi aldı. 

Sağlık Bakanlığı’da Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı yaptı. Bu görevinin ardından DSÖ Türkiye temsilciliğini üstlendi ve bu göreve atanan ilk Türk oldu. Birçok uluslarası toplantıda Türk heyetinde yer alan Bekir Metin, sağlık konusunda araştırmalar yapıyor. 

Sınırlı sayıda basılan Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri kitabı bu alanda yapılmış ilk çalışma niteliğini taşıyor.