Dünyanın gündemindeki adam

Dünyanın gündemindeki adam: Ukrayna’nın Volodimir’i

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Rusya’nın ülkesine yönelik askeri harekatında direnişi yönlendirmesi ve çektiği videolarla dünyanın en popüler insanı haline geldi. 

Uluslararası basında Volodimir Zelenskiy’in komedi filmlerinde rol alan bir hukukçudan ulusal kahramana dönüşüm öyküleri yer almaya, analizler yapılmaya başlandı. 

Bunlardan en ayrıntılı olan iki BBC ve Amerika’nın Sesi’nde yer aldı. Her iki yazı da birbirini tamamlayan nitelikteydi: 

Zelenskiy, 1978’de güneydoğu Ukrayna’nın merkezi Krivoy Rog kentinde Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Aralarında Rusça konuştular ve babası o dönem genç Volodimir’in İsrail’de okumasına karşı çıktı. Bunun yerine Zelenskiy kendi ülkesinde hukuk okudu. 

Okulunu bitirdikten sonra film ve komedi dizilerinde yıldız, 2010’larda “Halkın Hizmetkarı” adlı popüler dizinin başrol oyuncusu oldu.

Dizi aslında sevilen bir lise öğretmeninin, yolsuzluğa karışmış politikacılardan bıkan ülkede kazara cumhurbaşkanı olmasını konu ediyordu.

Dizideki rolden gerçeğe

Birkaç yıl sonra dizi gerçek oldu ve dizinin başrol oyuncusu gerçekten cumhurbaşkanı seçildi. 

Tıpkı dizinin başrol oyuncusunun başına gelenler gibi, Zelenskiy ezici çoğunlukla cumhurbaşkanı seçildi, ülkenin milyarder işadamı cumhurbaşkanını seçimlerde yenilgiye uğrattı. Kurduğu siyasi partinin adı da aynı dizideki gibi “Halkın Hizmetkarı” idi. 

Sovyetleri Birliği’nin dağılmasından sonra ülkedeki yetki boşluğundan yararlanıp yönetimi ele geçiren yolsuz oligarkların gücünü kırma vaadinde bulundu.

Komedyenlikten çiçeği burnunda devlet adamlığına geçiş yapan Zelenskiy’in tavırları, Rusya’nın işgal harekatı öncesindeki birkaç hafta boyunca net değildi.

Üç yıldan daha kısa bir süre önce seçildiğinde siyaset tecrübesi olmayan bir komedyen olan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, birdenbire inandırıcı bir savaş lideri olarak ortaya çıktı.

Paylaşımları ve video özçekimleriyle ulusu bir araya getirdi ve Ukrayna’nın öfkesini ve Rus saldırganlığına meydan okumasını dile getirdi.

Başkenti terk etmeme kararı

Yaklaşan bir bombardıman tehdidi altında bulunan başkenti terk etmeyi reddeden Zelenskiy, “kazara” geldiği cumhurbaşkanlığından bir anda “kazara” halk kahramanı haline dönüştü.

Ülkeyi terk ettiği söylentilerine, kentin değişik yerlerinden günlük çektiği videolarla yanıt verdi. 

Cesaretini, mizah duygusunu ve inceliğini kaybetmeyen Zelenksiy, halkını çevresinde toplamayı başarırken aynı zamanda Batılı liderleri de şaşırttı. 44 yaşındaki koyu saçlı, 170 cm. boyundaki bu eski aktör, kendisi ve ailesinin Rus işgalcilerin hedefinde olduğunu söylemesine rağmen başkent Kiev’i terk etmeyi reddetti.

Zelenskiy ile yapılan bir görüşme hakkında doğrudan bilgiye sahip üst düzey bir Amerikan istihbarat yetkilisinin açıklamalarına göre, Ukrayna Cumhurbaşkanı, ABD’nin kendisini güvenli bir şekilde tahliye etme güvencesi vermesine rağmen “kurtarılmaya değil cephaneye” ihtiyaç duyduklarını söylemiş.

Soykırım ve Nazi suçlamaları

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’yı ayrılıkçı Donetsk ve Luhansk cumhuriyetlerinde “soykırım” yapmakla ve ülkenin “Nazi olmaktan çıkarılması” gereğinden söz etti. Ancak bu söyleminde kararsız görünen Putin’in karşısında,  Rusça konuşan bir Yahudi aileden Zelenskiy, ailesinin geçmişini hatırlatarak kararlı ve açık sözlü davrandı. 

Ukrayna antisemitizm (Yahudi düşmanlığı) konusunda kayda değer bir geçmişe sahip. Yahudiler 19. Yüzyıl sonlarında başlayan Kazak savaşçılarının saldırılarına maruz kalmış, İkinci Dünya Savaşı sırasında da bazı Sovyet karşıtı milliyetçiler Nazi soykırımına birinci elden destek vermişti. 

Ukrayna, 2019’dan itibaren, İsrail dışında cumhurbaşkanı ve başbakanı Yahudi olan tek ülke. Zelenskiy’in büyükbabası Sovyet ordusunda Naziler’e karşı çarpışmış, aile üyelerinin büyük bölümü soykırımda yok olmuştu.

Zelenskiy ve Putin

Yapılan değerlendirmelere göre, kampanyasını sosyal medya üzerinden yürüten bu yeni zenginin bir anda hiç yoktan ülkenin en yüksek makamına seçilmesinin, kendi ülkesinde siyasi muhaliflerini yavaş yavaş sindirmeyi başaran Putin’i rahatsız etmiş olması muhtemel.

Rus güçlerinin Kiev kuşatması dördüncü gününü geride bırakmak üzere. Askeri gözlemciler Rus ordusunun Kiev’e ulaştıktan sonra Zelenskiy ve hükümetini devirmeyi, onun yerine de Putin’e bağlı “kukla bir hükümet kurmayı” planladığını düşünüyor.

Siyasi yorumculara göre, Putin, 2019’da Zelenskiy cumhurbaşkanı seçildiğinde, aslında Moskova’yla bir ödün arayışına girebilecek en uygun kişi olabileceğini düşünüyordu ve bunu da siyasi hedefi haline getirdi. Göreve gelmesinden beş yıl önce Rusya Kırım’ı işgal etmiş ve Moskova yanlısı milisleri kullanarak iki bölgede ayaklanma başlatmıştı. 2014’te başlayan bu çatışmalar şimdiye kadar 15 bine yakın kişinin hayatına mal oldu.

Zelenskiy, bir şekilde Rusya’yla mahkum takasında başarılı oldu, ancak Ukrayna’nın Batı’dan kopmasını isteyen Putin ile bir uzlaşmaya varamadı. Putin taleplerinde ısrar ettikçe, Kiev’deki Yahudi cumhurbaşkanının yönetimi hakkında, ‘Neonazilerin yuvalandığı Washington destekli bir hükümet’ algısı yaratmaya çalıştı. Zelenskiy ise kendi aile geçmişini net ortaya koydu ve Ukrayna’nın bir fırsatlar ülkesi olduğunu savundu.

ABD ile ilişkiler

Zelenskiy’in ABD kamuoyunda ilk dikkat çeken çıkışı, eski Başkan Donald Trump’la yaptığı telefon görüşmesi oldu. 2019’da geçen telefon görüşmesinde, Trump, Ukrayna’nın çiçeği burnunda liderini, o dönem ABD seçimlerindeki siyasi rakibi Joe Biden ve oğlu Hunter hakkında kirli bilgiler sağlamaya zorladı. Trump, aksi takdirde Ukrayna’ya 400 milyon dolarlık askeri yardımı vermemekle tehdit etti. Trump’ın “mükemmeldi” diye tanımladığı telefon konuşması, eski başkanın hakkında, makamını siyasi amaçları için kötüye kullandığı gerekçesiyle daha sonra ABD Temsilciler Meclisi’nde azil kararı alınmasıyla sonuçlandı.

Zelenskiy de bu telefon görüşmesiyle ilgili bir pişmanlık ifade etmese de bir başka ülkenin iç politikasına karışmak istemediğini söylemekle yetindi.

Rusya’nın askeri operasyonu

Putin, 24 Şubat’ta, “özel askeri harekat” diye tanımladığı Ukrayna saldırısını başlattı. Rusya lideri, aylarca işgal niyeti olduğu iddialarını yalanlamış ve Belarus’un Ukrayna sınırına sevk edilen Rus birliklerini ve silahlarını ortaya çıkaran ABD yönetimini “savaş kışkırtıcılığı yapmak”la suçlamıştı. 

Rusya liderine göre operasyonun amacı Ukrayna’nın doğusundaki iki ayrılıkçı bölgede bir “soykırım yaşanmasını ­önlemek” idi ve barış için yapılmıştı. Bugün Rus askerleri Ukrayna’nın başkenti Kiev’i ele geçirmeye çalışıyor ve Putin darbe çağrısı yapıyor. 

Zelenskiy, Rus medyasının ülkesi hakkında çizdiği portreye karşı doğrudan Rus halkına seslendi ve kendisinin iddia edildiği gibi saldırganlık ve savaş kışkırtıcılığı yapmadığını savundu.

Siyasi yorumculara göre, bu, anketlerde bocalayan ve bazen kendi derinliğinden ortaya çıkan bir liderin ulusal bir figür haline dönüşmesinde kilit an idi.

Zelenski, çok iyi kullandığı sosyal medyadan, kısmen Rusça konuşan ciddi bir konuşmada, bir savaşı önlemek için Putin’i aramaya çalıştığını ve sessizlikle karşılandığını söyledi. İki ülkenin bir savaşa ihtiyacı olmadığını, “ne bir Soğuk Savaşa, ne sıcak bir savaşa ne de bir hibrit savaşa” ihtiyaç duyduğunu söyledi. Ancak Ukraynalılar saldırıya uğrarsa kendilerini savunacaklarını da şu sözlerle dile getirdi: “Bize saldırdığınızda yüzlerimizi göreceksiniz, sırtlarımızı değil.” 

Konuşmasında, Rusya’nın saldırısı karşısında tereddütlü davranan Batılı liderlere de mesaj vardı. Ukrayna’ya “yardım sağlamazsanız yarın savaş sizin de kapınızı çalacak” dedi. Rusya’nın zamanla yalnız kalacağı mesajını da şu sözlerle dile getirdi: “Bu, inen ve Rusya’yı uygar dünyadan ayıran yeni bir demir perdenin sesidir.”

ABD istihbaratının dayanma süresi olarak 1-4 gün, Rus yönetiminin 72 saat olarak öngördüğü Ukrayna’da, Rusya’nın askeri operasyonunda dördüncü gün bitiyor. 

Batılı ülkeler Ukrayna’ya silah desteği açıklamalarında bulunuyor. Avrupa devletlerinin dayanışması güçlenirken, Putin yeni kartlarını açmaya başladı ve nükleer caydırıcı güçlere alarm verdi.