Şiddet mağduru kadın alternatifsizlikten ‘sineye çekiyor’

Diyarbakır’da yapılan bir araştırmaya göre, şiddet mağduru kadın alternatifsizlikten “bunu sineye çekmek zorunda” kalıyor. 

Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi tarafından12-20 Temmuz 2023 tarihleri arasında yapılan araştırma kapsamında Diyarbakır’da 208 kadın ile online ya da yüz yüze görüşüldü. 

“Kadına yönelik şiddetin boyutunu, şiddete dair algısını ve bu konudaki çözüm önerilerinin tespit edilmesi” amacına yönelik araştırmaya katılan kadınların yarısından fazlası genç nüfus kategorisindeydi. 

Yüzde 14,4’ü 18-24, yüzde 37,5’i 25-34 yaş aralığında olan katılımcıların yüzde 54,8’i evli, yüzde 40,4’ü bekâr, yüzde 3,8’i boşanmış, yüzde 1’inin ise eşi ölmüş kişilerdi.

Eğitim durumları incelendiğinde yüzde 8,7’si okuryazar değil, yüzde 8,7’si diplomasız okuryazar, yüzde 8,2’si ilkokul, yüzde 6,7’si ortaokul, yüzde 17,3’ü lise, yüzde 37,5’i lisans, yüzde 9,6’sı ön lisans ve yüzde 3,4’ü ise üksek isans mezunu oldukları beyan etti. 

Araştırma grubundaki kadınlara “gelir getiren bir işte çalışıyor musunuz?” sorusu yöneltildi. Buna göre katılımcıların yüzde 46,2’si evet, yüzde 53,8’i hayır yanıtını vermiştir. 

Bu soruyu destekleyen bir diğer soru ise çalışmama sebeplerine ilişkindir. Gelir getiren bir işte çalışmadığını ifade eden katılımcılara “çalışmıyorsanız neden?” sorusu yöneltildi. Buna göre katılımcıların yüzde 38,4’ü “ev ve çocuk sorumluluğum var”, yüzde 17’si öğrenci, yüzde 13,4’ü “eşim İzin vermiyor” yanıtlarını vermişlerdir. 

Yöneltilen bu soruda görüşmecilerin bir kısmı, yaşamlarında kadınların bir çalışma kültürüne sahip olmadığını ifade ederken, görüşmecilerin bir diğer aktarımlarında ise; kadınların çalışmamasının nedeninin öznel yaşam pratiklerinden ziyade bir toplumsal öğreti olarak süregeldiğine dair ifadeler içermekteydi. Maruz kalınan şiddetin niteliği

“Gündelik yaşamda en çok maruz kaldığınız şiddet türü nedir?” sorusuna görüşmecilerin; yüzde 32,5’i “duygusal şiddet”, yüzde 12’si “sokak ve mahalle baskısı”, yüzde 11,2’si “aile baskısı” yanıtını verdi. Ayrıca yüzde 15,3’ü ise “hiç şiddete maruz kalmadığını” ifade etti. 

“Kim tarafından şiddete maruz kalıyorsunuz” sorusuna ise; yüzde 32,1’i “eşim”, yüzde 12,8’i “patron”, yüzde 9,7’si “mahalle sakinleri tarafından” yanıtını verdi.

Anketin sonuçlarına göre şiddetin failleri yüksek bir oranla eşler iken, üç ayda bir düzenli aralıklarla yapılan araştırmanın sonuncusu, “1 Mart- 31 Mayıs Tarihleri Arasında Basına Yansıyan Kadına Şiddet Vakaları İncelemesi” raporunda da öldürülen kadınların failleri yüzde 37,5 ile evli ya da boşanmak aşamasındaki eşleri olarak ortaya çıkıyordu. 

Eşleri tarafından şiddete maruz kalan kadınlar aynı zamanda yüzde 5,6 oranında eşlerinin aileleri tarafından da şiddete maruz kaldıklarını ifade etti.  Alternatifsizlik şiddeti kabullenme gerekçesi

“Şiddete uğradığınız halde içinde bulunduğunuz yaşamı devam ettirdiniz mi?” sorusuna katılımcıların yüzde 81,2’si “evet” yanıtını verdi. 

Katılımcılara yöneltilen “Evet ise; içinde bulunduğunuz yaşamı sürdürmeye devam etmedeki en önemli nedeniniz nedir?” sorusu da yöneltildiğinde ortaya çıkan sonuç düşündürücüydü. Evet diyenlerin yüzde 53,6’sı “Başka alternatifim olmadığı için”, yüzde 16,8’i “Düzeleceğine olan inancımdan”, yüzde 13,6’sı “Ailem dağılmasın/çocuklar sahipsiz kalmasın” yanıtını verdi.  Yardım istememe gerekçesi umutsuzluk

Katılımcılara “şiddete maruz kaldığınız zaman herhangi bir yerden yardım talep ettiniz mi?”sorusu da yöneltildi. Buna göre katılımcıların yüzde 83,8’inin yanısı “hayır” idi.  

“Hayır ise neden?” sorusuna katılımcıların yüzde 27,1’i “ihtiyaç duymadığım için”, yüzde 17,1’i “yapılan başvuruların bir işe yaramayacağını düşündüğüm için” ve yüzde 15,5’i ise “başka alternatifim olmadığı için” yanıtını verdi. 

Araştırma grubundaki kadınların medeni durumu ve yaşı fark etmeksizin en çok karşılaştıkları şiddet türlerini “duygusal şiddet”, “aile baskısı”, “sokak ve mahalle baskısı” olarak ifade etti. Bu şiddet türlerini ölçülebilir ya da ispata dayalı birer şiddet türü olarak görmediklerinden dolayı herhangi bir yere başvurma ihtiyacı duymamışlardı. Bununla beraber, kendi yaşam deneyimleri veya çevrelerindeki şiddet deneyimlerden de yola çıkarak herhangi bir güvenlik kurumuna başvuru ile bu sorunun çözülemeyeceğine yönelik bir inanç taşıdıkları da dikkat çekiciydi.  Tehlikenin en çok hissedildiği yer ve zaman

Araştırmaya katılanlara “kendinizi en çok hangi mekânlarda tehlikede hissediyorsunuz?” sorusu da yöneltildi. 

Katılımcıların yüzde 47,6’sı “mekân fark etmeksizin akşam veya gece saatlerinde”, yüzde 30,8’i “sokakta”, yüzde 7,7’si “evde”, yüzde 4,8’si ise “kamu kurumlarında (Karakol-adliye-hastane vs.)” yanıtını verdi. 

“Devletin kadına yönelik şiddet konusunda yeterli önlem aldığını düşünüyor musunuz?”sorusuna araştırma grubuna katılan görüşmecilerin; yüzde 94,2’si “hayır”, yüzde 5,8’i “evet “yanıtını verdi. Hayır yanıtını veren görüşmecilere “Hayır ise neden?” sorusu yöneltildi. Buna göre görüşmecilerin; yüzde 46,9’u “yeterli cezalar verilmiyor ve failler korunuyor”, yüzde 26’sı “devlet politikalarının kadınlara gerekli önemi vermemesi”, yüzde 13,8’i “fikrim yok”, yüzde 5,6’sı “yasalar ve hukuki uygulamalar yetersiz”, yüzde 4,1’i İ”stanbul Sözleşmesinin iptal edilmesi”, yüzde 3,6’sı ise “kadın haklarının savunulmasında karşılaşılan ağır bürokrasi” yanıtlarını vermişlerdir.

Araştırma grubuna katılanların en çok ortaklaştığı nokta ise; faillere yeterli cezaların verilmemesi ve bununla beraber alınan önlemlerin yeterli görülmediği yönündeydi. Görüşmeye katılan kadınlardan bir kısmının bizzat kendi yaşadıkları şiddet olayında başvurdukları karakollarda yaşadıkları olayın normal bir süreç olduğuna dair telkinler verilerek evlerine geri gönderildiği ifade etti. 

“İstanbul Sözleşmesini biliyor musunuz?” sorusuna ise araştırma grubundaki görüşmecilerin; yüzde 45,2’si “evet biliyorum”, yüzde 34,1’i “hayır bilmiyorum”, yüzde 20,7’si “biliyorum ama içeriğine hâkim değilim” yanıtını verdi.  Şiddet nasıl önlenir?

Araştırma kapsamında, kadına yönelik şiddetin nasıl önlenebileceğine dair öneriyi kapsayan “sizce kadına yönelik şiddet nasıl önlenebilir?” sorusu yöneltildi. 

Katılımcıların yüzde 25,5’i “caydırıcı cezaların verilmesiyle”, yüzde 13’ü “eğitimin aileden çocuklara verilmesiyle”, yüzde 9,6’sı “ağırlaştırılmış müebbet cezalarının verilmesiyle”, yüzde 7,7’si ise “devletin kadına yönelik bakış açısını değiştirmesiyle” yanıtlarını verdi.  Hangi davranış şiddet?

Katılımcılara bağırmak, hakaret, lakap takmak, aşağılayıcı ifade kullanmak, kadının bedeniyle ilgili eleştiri ve tehditin şiddet olup olmadığı soruldu. Gelen yanıtlar ortalama yüzde 90 ve üzeri “evet” oldu. 

“Eşi ya da partneri tarafından hayır denmesine rağmen cinsel ilişkiye ikna edilmesi şiddet midir?” sorusuna da katılımcıların yüzde 78,8’i “evet” yanıtı verdi. 

“İkna edilmesinin bir irade beyanı olduğunu” belirten kimi kadınların bunun bir şiddet olmadığını ifade etti. Fiziksel bir zorlamaya dair bir yaklaşım olmadığı müddetçe, güzel bir dille kadının ikna edilmesi şiddet türü olarak tanımlamayan yüzde 14,9 oranında bir kesim varken, yüzde 6,3’lük bir kesim ise bu konuda “kararsızım” dedi.

“Kadının giyim kuşamına karışılması şiddet midir?” sorusuna katılcıların yüzde 69,7’si “evet”, yüzde 21,6’sı “hayır”, yüzde 8,7’si “ararsızım” yanıtını vermiştir.

Giyim kuşama karışılmasının bir kıskançlık belirtisi olduğunu savunan bazı kadınların bu kıskançlığın bir sevgi ve sahiplenme belirtisi olduğunu da ifade ettiği gözlemlendi.